Diagnose

Systemisk lupus erytematosus SLE, nynorsk

SLE (systemisk lupus erytematosus) er ein kronisk betennelsessjukdom der kroppen sitt immunforsvar er overaktivt og dannar antistoff som er retta mot kroppen sitt eige vev. Sjukdommen høyrer inn under revmatiske sjukdommar kalla bindevevssjukdommar. SLE kan ramme nærmast alle vev i kroppen, slik som ledd, hud, nyrer, lunger og nervesystem.

SLE debuterer oftast i alderen 16 til 55 år og er mykje vanlegare blant kvinner enn menn. Sjukdommen førekjem hos mellom 1 og 25 av 100.000 i Europa, men er vanlegare blant afroamerikanarar og folk frå Asia.

Den direkte årsaka til SLE er ukjent, og mange ulike faktorar kan virke inn. Mykje tyder på at både arv, hormon, immunologiske årsaker og miljøfaktorar speler ei rolle.

Symptom og sjukdomsteikn

SLE kan gi symptom frå alle organ i kroppen. Ofte ser ein utslett i huda, særleg på område som er eksponert for lys. Muskel- og leddverk er vanleg, og det samme er nyrebetennelse. Mange kan oppleve sår i munnhola, og nokre opplever også håravfall. I tillegg vil ein kjenne seg trøytt og utmatta og nokre kan ha feber utan teikn til andre infeksjonar.

Utredning

Diagnosen blir sett på grunnlag av samtale om typiske symptom, vanleg klinisk undersøking, samt blodprøvar og eventuelt tilleggsundersøkingar av enkeltorgan. Legen spør gjerne om symptom som hudutslett, munnsår, hårtap, likfingre, leddsmerter og smerter når ein pustar.

Det er også vanleg å kartlegge medisinbruk, da enkelte medisinar i sjeldne tilfelle kan vere ein medverkande årsak til SLE. Det blir tatt ei rekke blodprøvar som for eksempel kan vise funn av antistoff, høg senking og lågt tal på kvite blodceller og blodplater. Urinprøve er ein del av rutineundersøkinga. I tillegg er det ofte nødvendig med røntgenbilde og vevsprøvar frå affiserte organ, som for eksempel hud eller nyre.

Behandling

Målet med behandlinga er å oppnå lågast mogleg sjukdomssaktivitet og hindre skade på indre organ. Det er viktig å verne seg godt mot sola ved å halde seg i skuggen og bruke solkrem med høg faktor, da ein veit at soleksponering kan forverre sjukdommen. Røykeslutt anbefalast.

SLE kan auke risiko for komplikasjonar under graviditet, derfor er det viktig at graviditet blir planlagd i ei roleg fase av sjukdommen, og i samråd med legespesialist.

Medikamentell behandling
Den medikamentelle behandlinga varierer frå person til person avhengig av kva organ som er hardast ramma av sjukdommen. Dei aller fleste som er sjuke med symptom frå hud, ledd og slimhinner blir satt på behandling med antimalaria-medisinen Plaquenil. Mange bruker i tillegg prednisolon i varierande doser. Om sjukdommen rammar indre organ, som for eksempel nyrer, kan fleire ulike immundempande medisinar og cellegift vere aktuelle.

Oppfølging

Pasientar med SLE får oppfølging av revmatologisk avdeling, eventuelt i samarbeid med nyreavdeling. Intervall mellom kontrollane varierer ut i frå kor aktiv sjukdommen er. Ved mild og godt kontrollert sjukdom er det nok med kontroll hos lege kvar 6.-12. månad.